Hoe de omgevingsagenda Zuid samenkomt in ruimtelijke oplossingen voor die éne straat.

Vraagstuk
Je kent dat wel; je trekt ergens wat los en vervolgens neem je de hele wereld mee. De radioreclame van ‘Werkspot’ roept ook die associatie op; “Wanneer gaan we nou wat aan die badkamer doen? Dat bad kan echt niet meer en die kraan blijft koud.” “En ik denk dan; als we aan die kraan beginnen, krijg je ook leidingwerk, tegelwerk… Waar vinden we zo’n vakman?”

Zoiets kan natuurlijk ook bij jou in de straat gebeuren; er ligt een tegel los. Je wil een melding maken bij de gemeente, maar je weet dat het eigenlijk dweilen is met de kraan open. De bestrating kan namelijk wel een opknapbeurt gebruiken. Als we niks doen, hebben we binnenkort op een andere plek in de straat een tegel los en weer even later nog een. Bovendien; eigenlijk zou je wel eens wat anders met je straat willen. Misschien kan er wel wat groen bij of de parkeerplaatsen op een andere plek… Eigenlijk zou je je hele straat wel eens willen aanpakken, maar waar vind je zo’n overheid die op alle terreinen met je mee denkt én doet?

Dat is nou precies de bedoeling van de nieuwe ‘omgevingswet’
Stel je voor: ; de overheid woont bij je in de straat!

De wethouder Ruimtelijke Ordening is jouw directe buurman en de strateeg Ruimte woont een paar deuren verder. Er woont een ambtenaar van de afdeling riolering en een stedenbouwkundige. Je kent nog niet iedereen, maar van je buurmanwethouder weet je dat alle afdelingen van de gemeente vertegenwoordigd zijn in je straat. Maar dat is nog niet alles,. ook de gedeputeerde Ruimte en Wonen en ambtenaren uit alle geledingen van de provincie wonen in de straat. De overbuurvrouw is lid van het waterschap. en last but not least; de minister president en minister van Binnenlandse Zaken blijken zomaar bij jou in de straat te wonen… Dát is nog eens even makkelijk! Je hoeft alleen maar een BBQ voor de straat te organiseren om je ideeën werkelijkheid te laten worden… Ze zijn immers je buren en willen vast ook graag een mooie nieuwe straat.

Maar ja, je weet ook wel hoe dat gaat met zo’n BBQ; allemaal mooie plannen, maar de volgende dag wordt je gewoon weer wakker in de dagelijkse realiteit. Bovendien; de wethouder vertelde dat de herinrichting van deze straat voorlopig nog niet op de begroting staat. En toen begon er ook nog iemand een heel verhaal ; over het het klimaat. Toen was de lol er wel een beetje af…

Hoe ontwerp je met je overheids-buren nou jouw gedroomde nieuwe straat? Hoe stem je nou de wensen van je buren met elkaar af en hoe maak je van zoiets de realiteit? Dát is het experiment ‘StraatNL’ dat we graag met je aan gaan; een experiment met fysiek resultaat! Doe jij mee?

Achtergrond

De Omgevingswet: De samenhang van maatschappelijke opgaven zien
Vanaf 2021 treedt de omgevingswet in werking. De Omgevingswet bundelt alle wetten voor de leefomgeving. Om de wet in de praktijk uit te voeren stellen Rijk, provincies en gemeenten ieder een omgevingsvisie op. Dit is een visie voor de lange termijn en heeft betrekking op alle terreinen van de leefomgeving.

Omgevingsvisie
De Nederlandse overheid benoemt in de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) vier grote maatschappelijk opgaven die in de fysieke leefomgeving samenkomen:

  1. Duurzame en concurrerende economie
  2. Klimaatbestendige en klimaatneutrale samenleving
  3. Bereikbare woon en werkomgeving
  4. Waardevolle leefomgeving

Daarnaast zijn er nog opgaven die niet direct een link met de fysieke leefomgeving lijken te hebben maar daar wel degelijk mee samenhangen. Zo kan een omgeving met veel groen, speelterreinen en bankjes bijvoorbeeld ook ontmoetingen stimuleren (eenzaamheid tegengaan) en gezondheid bevorderen.

De uitdaging is om al deze opgaven in samenhang met elkaar te zien. De Nationale Omgevingsvisie is een hulpmiddel daarvoor.

Omgevingsagenda Zuid
Om ervoor te zorgen dat de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) en de omgevingsvisies van provincies en gemeenten op elkaar aansluiten, komen er omgevingsagenda’s. In de omgevingsagenda’s komen de verschillende omgevingsvisies – nationaal, provinciaal en gemeentelijk – met elkaar in verbinding.

Zo is er een Omgevingsagenda Zuid waarin de provincie Noord Brabant en de provincie Limburg met de betreffende gemeenten als regio samenwerken. Dit is de regio waar het project IDOLS* plaatsvindt.

De omgevingswet is óók: Anders werken
Het Rijk, provincie, gemeente en waterschap moeten dus aan de maatschappelijke opgaven gaan samenwerken als één overheid. Bovendien moeten zij dit vroegtijdig samen doen met experts, belanghebbenden en ervaringsdeskundigen. Dit betekent een andere manier van werken. Niet vóór bewoners maar in samenwerking met bewoners.

Uiteindelijk komt het samen in de straat
Bij de gemeenten komen de verschillende ruimtelijke en sociale opgaven uit de omgevingsagenda uiteindelijk samen in de wijk of straat. Hoe werk je daar aan samen met bewoners? Dit is een heel breed vraagstuk. Waar begin je? Daarom brengen we iets meer focus aan en kiezen we voor de klimaatbestendige samenleving als opgave om mee aan de slag te gaan.

Focus: Voorbereiden op extreem weer
Een klimaatbestendige samenleving: Hoe kunnen we ons voorbereiden op extreem weer?

Door de opwarming van de aarde krijgen we steeds vaker te maken met extreem weer: periodes waarin het heel droog en heel warm is of juist met enorme regenval. Dit leidt tot ongemak, waterschade en ‘hittestress’ in dorpen en steden. Om steden en dorpen hierop voor te bereiden zijn allerlei maatregelen mogelijk en nodig. Deze maatregelen kan de overheid niet alleen nemen. Omdat 70% van de ruimte privé bezit is, moet de overheid samenwerken met bewoners om de steden en dorpen voor te bereiden op extreem weer.

Projecten en subsidies om bijvoorbeeld geveltuinen, regentonnen en groene daken aan te leggen bereiken maar een beperkt aantal mensen. Vooral zij die toch al interesse hebben in het onderwerp maken hier gebruik van. Maar wat is er nodig om ook de rest van de bewoners in beweging te krijgen? En dan vooral bewoners van versteende woonwijken? Want dit zijn de wijken waar het onderwerp heel relevant is maar tegelijkertijd voor bewoners geen hoge prioriteit heeft. Maar voorbereiden op extreem weer staat niet op zichzelf. We moeten ook kijken naar de relatie met andere maatschappelijke opgaven, zoals hoe deze bewoners in de toekomst aan hun energie komen. Wat betekent veiligheid en gezondheid voor ze?

Probleemeigenaar
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Provincie Noord Brabant
gemeente Tilburg

Opdrachtnemers
Stichting Zet
Buro Bergh
Thijs Rooijakkers
Marieke Vromans
Museum van Bommel van Dam