Vergrijzing
Nog nooit hadden we zoveel oude mensen, en het worden er nóg meer. Waren er in 2012 nog 2,7 miljoen 65-plussers; in 2041 zullen dat er 4,7 miljoen zijn. Tot in 2060 blijft het aantal daar schommelen. Met de toename van het aantal ouderen, stijgt de zorgvraag, terwijl in verhouding de potentiële beroepsbevolking kleiner wordt en het aantal mantelzorgers afneemt. Hiermee neemt de zogenaamde ‘grijze druk’ toe.

De cijfers op een rij. Rond 2025 is de beroepsbevolking nog maar 60 procent van de totale bevolking. In 2012 waren er nog 4 potentieel werkenden op elke oudere; in 2040 is dit afgenomen naar 2 potentieel werkenden voor iedere 65-plusser. Nu zijn er voor iedere 85-plusser in theorie 13 mantelzorgers beschikbaar; in 2040 zullen dit er nog maar 5 zijn. Van de mensen die nu nog niet zorgen, heeft 70 procent geen tijd of ondervindt zelf problemen met de gezondheid. (SCP, 2018).

Participatiesamenleving
De Rijksoverheid wil ouderen helpen in hun vertrouwde omgeving zelfstandig oud te worden, met een goede kwaliteit van leven. Dit beleid, om ouderen zo lang mogelijk thuis te laten wonen, vraagt om (1) betere zorg en ondersteuning thuis, (2) meer geschikte woningen voor ouderen, en (3) betere hulp aan mantelzorgers. Echter, het bieden van een passend aanbod vanuit gemeenten en zorgorganisaties is niet toereikend. Een participatiesamenleving vraagt namelijk gewoonweg meer van ouderen én hun mantelzorgers. Hoe kunnen en willen wij als maatschappij leven met onze ouderen? Mantelzorg gaat een steeds groter beslag leggen op ons allemaal. Dit probleem is van iedereen. We moeten hier als maatschappij een (nieuwe) weg in vinden.

De focus: toekomstbestendig wonen
In dit project richten we ons op de mensen om wie het gaat: (toekomstige) ouderen en (toekomstige) mantelzorgers. We zien een enorme kans voor deze groep om hun toekomstige zelfredzaamheid zelf vorm te geven. Hoe ziet hun ideale maatschappij eruit? Wat betekent dit voor wonen, de wijk, het netwerk, zorg én mantelzorg? Hoe zien woon-zorgconcepten van de toekomst eruit? Wat kunnen gemeenten en zorgorganisaties hierin voor toekomstige ouderen en mantelzorgers betekenen? Wat is de rol van corporaties en projectontwikkelaars? We willen manieren verkennen hoe we ouderen en mantelzorgers regie kunnen bieden in de toekomst die hen nog te wachten staat. Bewustwording van de uitdaging rondom mantelzorg is hierin essentieel. Want alleen als je bewust bent van de noodzaak, zul je de eerste stappen kunnen nemen naar een gewenste toekomst.

De opdracht
Hoe kunnen we tools aanbieden om (toekomstige) ouderen en (toekomstige) mantelzorgers (1) bewust te maken over een toekomst met mantelzorg, (2) vroegtijdig in gesprek gaan over toekomstige woon- en zorgwensen en (3) zich concreet – samen met ons – op de toekomst voor te laten bereiden.

In dit project willen we ontdekken hoe we (toekomstige) ouderen en (toekomstige) mantelzorgers kunnen aanzetten tot concrete acties om zich op hun toekomst voor te bereiden.

Om hier antwoord op te kunnen geven, voorzien wij de volgende vragen:

  • Hoe kunnen wij als probleemeigenaren gezamenlijk inspelen op het toekomstige tekort in de zorg door dalend aantal mantelzorgers en krimpende beroepsbevolking? Hoe kunnen we onze ondersteuning in de toekomst inrichten om goed voor onze ouderen te zorgen?
  • Hoe zorgen we ervoor dat er geen zware druk op mantelzorgers en onderlinge relaties ontstaan?
  • Hoe doorbreken we de taboe van mantelzorgers met betrekking tot het inzetten van hulp om overbelasting te voorkomen?
  • Hoe zorgen we voor ouderen zonder netwerk van toekomstige mantelzorgers? Hoe bereiden deze ouderen zich voor?
  • Wat zijn drijfveren en drempels van ouderen en mantelzorgers om tijdig toekomstbestendige maatregelen te nemen?
  • Hoe bereik je als gemeente 75-plussers en hun kinderen (50-plussers)?
  • Hoe zorg je voor bewustwording en gesprekken over later tussen cliënten, gemeenten en welzijnsorganisaties?

Belangrijk bij deze opdracht:
We streven als consortium van probleemeigenaren naar een vruchtbare samenwerking tussen onszelf, maar ook het consortium vanuit de creatieve industrie. We willen verschillende perspectieven en ingangen rondom mantelzorg samenbrengen en het vraagstuk holistisch benaderen.

Anders werken is spannend. Want durven we als overheden en zorginstellingen ons echt kwetsbaar op te stellen en aan te geven dat we het oprecht samen willen doen? Kunnen we toegeven dat we ook niet alle antwoorden hebben en dat we bewoners nodig hebben? En wat zijn gevolgen van zo’n samenwerking voor enerzijds de systeemwereld van de overheid en anderzijds de leefwereld van ouderen en mantelzorgers?

Hoe kunnen we opgedane kennis en ervaringen met de creatieve industrie in dit project delen met partijen die nu niet direct bij ons vraagstuk betrokken zijn?

De gemeente Rotterdam heeft onderzoek gedaan naar de (toekomstige) behoeften rondom ‘Langer Thuis’ (Muzus, 2017). De inzichten (een zestal behoeftenprofielen, een klantreis met sleutelmomenten zijn te vinden op deze website: (https://www.rotterdam.nl/wonen-leven/langer-thuis-professional/).

In het tweejarig onderzoeksprogramma ‘MyFutures’ met o.a. de TU Delft en de Design Academy Eindhoven, ontwikkelde Muzus het familiegesprek. Een praatpakket om met je familie te praten over later. Dit pakket is verspreid door MantelzorgNL en 15.000 keer aangevraagd in 5 maanden.

In mei 2019 lanceerde MantelzorgNL met Muzus een andere praatposter: ‘Nu en straks, wandel er eens over’. Deze is sindsdien bijna 10.000 keer verspreid.