‘Nederland voorbereiden op mantelzorg’ is een van de projecten die het idee achter IDOLS* spraakmakend verbeeldt. We weten het allemaal: mantelzorg is een groot maatschappelijk vraagstuk. De overheid wil dat ouderen zo lang mogelijk zelfstandig thuis wonen. Dat vereist dat we meer voor onszelf én elkaar gaan zorgen. Toch is mantelzorg een onderwerp waar we met een grote boog omheen lopen. Ouders en hun kinderen vinden het lastig om het onderwerp aan te kaarten: 78% van de volwassen kinderen heeft niet met hun ouders besproken hoe ze de zorg voor hen gaan regelen, mochten ze hulpbehoevend worden; ruim 80% van de ouders wil hun kinderen niet opzadelen met een gesprek over mantelzorg. Iedereen wil graag oud worden, maar niet oud zijn.

Door Gerbrand Bas, secretaris van de Federatie Creatieve Industrie. 

Geeltjes plakken
Overheid, verzekeraars en zorginstellingen lukt het maar niet de discussie over mantelzorg permanent op de agenda krijgen. Vaak gaan met ze met een team een dag in een hok of op de hei zitten en om z’n allen geeltjes te plakken. Het product is vaak een rapport met de bevestiging van het probleem en ongetwijfeld waardevolle inzichten. Of een briefing voor een reclamecampagne. Alle betrokkenen weten dat dit niet de meest effectieve manier is om complexe maatschappelijke vraagstukken aan te pakken en structureel op te lossen. Toch gebeurt het.

Mantelzorgsimulator
IDOLS* heeft aangetoond hoe dat anders kan. Voor de mantelzorgcase hebben we vijf creatieve bedrijven en vijf probleemeigenaren bij elkaar weten te brengen. Samen ontwikkelden ze ‘mantelzorgsimulator’. Een huisje waarin je in drie minuten ervaart hoe het is om verzorgd te worden. Je zit in dat huisje met een koptelefoon op, met een actrice die je heel liefdevol verzorgt. Via de koptelefoon hoor je haar gedachten. En dan ineens verdwijnt zij.

Huilen in winkelcentra
Die simulator is op verschillende plekken neergezet. In winkelcentra en op andere plaatsen met een zeer gemengd publiek. Mensen kwamen soms met tranen in hun ogen uit dat huisje tevoorschijn. Na afloop konden ze vertellen hoe ze wilden dat hun toekomst eruit moest zien en welke stappen ze daarvoor nu al konden ondernemen. Er ontstond direct een gesprek. En na afloop, ook met anderen.

Lostrekken van papier
De mantelzorgsimulator hebben we namens IDOLS* vorig jaar ook gepresenteerd op de Dutch Design Week. Ook mensen uit de top van de ministeries ondergingen die ervaring en ik weet zeker dat ze die interventie niet snel zullen vergeten. Omdat die interventie het probleem lostrok van papier. De mantelzorgsimulator maakte het onderwerp persoonlijk. Gaf het probleem een gezicht waardoor de kern van het probleem leidend werd.

De kracht van het ervaren
Deze case, en ook de andere IDOLS*-projecten, versterkte nog eens mijn idee dat kunstenaars een heel andere waarde toevoegen. Creatieven schieten vaak snel in een oplossing: een app, filmpje of poster. Via die mantelzorgsimulator voegen kunstenaars de kracht van de ervaring, van de beleving toe. En geven ze de adviezen en rapporten een gezicht.

De macht van de markt
Een andere sleutelconclusie gaat over schaal of liever het ontbreken daarvan in de culturele en creatieve sector. Veel creatieve partijen zijn in hun soort misschien wel groot, maar per definitie klein voor overheidsorganisaties en corporates. Een belangrijk verschil met bijvoorbeeld de grote consultancies. Uurtarieven zijn ook daarom in hun geval geen onderwerp van discussie. Een gevolg van positionering en marktmacht. Creatieve bureaus werken vaak op basis van een resultaatsverplichting waardoor de toch al krappe uurtarieven nog verder onder druk komen te staan. Culturele bedrijven zakken daar nog weer onder.

Samen en gelijkwaardig
Wanneer je als creatief bureau dus meer macht wilt hebben, zul je je diensten met anders moeten aanbieden. Moet je elkaar versterken. Bijvoorbeeld door het organiseren van schaal via een goed functionerend consortium op basis van gelijkwaardigheid. Dan heb je meer invloed op de prijsstelling, voorwaarden en condities. Dat is iets anders dan een hoofdaannemer en toeleveranciers. Als je samen onder dezelfde voorwaarden werkt aan dezelfde klus betekent ook dat je ook op dezelfde condities factureert. Dat verklaart ook een deel van succes van het mantelzorgproject.

Coach heeft sleutelrol
We hebben met onze tien projecten tien keer aangetoond dat zo’n gezamenlijke aanpak werkt bij het aanpakken van grote maatschappelijke vraagstukken. Dat je ook aan de aanbodkant krachten moet zien te bundelen. De coach heeft een sleutelrol bij het bijeenbrengen van de probleemeigenaren en het organiseren, stimuleren en professionaliseren van publiek opdrachtgeverschap rond complexe maatschappelijk vraagstukken. Daardoor ontstaat ruimte én een nieuwe markt voor de culturele en creatieve sector. Plat gezegd: een coach moet probleemeigenaren tot gezamenlijk opdrachtgeverschap zien te bewegen. Moet ervoor zorgen dat er bij hen iemand opstaat die zegt: ‘Wij kunnen dit probleem niet zelf oplossen. Ik neem de verantwoording, dit is de opdracht en we samen met culturele en creatieve professionals werken aan de oplossing ervan’.

Postbus 51 is te makkelijk
Ik weet het, dat is lastig. Want daarbij hoort ook budgetverantwoordelijkheid. Het gaat tenslotte ook vaak om publiek geld. En dan maar afwachten of het met zo’n project wel goed komt. Dat gaat dan ook alleen lukken wanneer er aan de kant van de probleemeigenaren een gemeenschappelijk besef ontstaat dat een probleem de mogelijkheden van weer een projectgroep te boven gaat. Seksueel misbruik onder minderjarigen, toenemende schulden en steeds vaker voorkomende obesitas bij jongeren, het terugdringen van het broeikaseffect: dat kun je niet oplossen met een simpele interventie. Met weer een Postbus 51 slogan, dat is te makkelijk. Met Project IDOLS* verkennen we nieuwe wegen die bijdragen aan meer maatschappelijk impact.

Beeld van Muzus